علل و درمان زانوی پرانتزی در اطفال
ژنوواروم یا زانوی پرانتزی یکی از شایع‌ترین علل مراجعه به متخصص ارتوپدی است. پای پرانتزی نوعی انحراف جانبی اندام تحتانی است که به علت اختلال صفحات رشد اطراف زانو ایجاد می‌شود. زانوی پرانتزی در اطفال بیشتر از گروه‌های سنی دیگر به چشم می‌خورد و باید در همان سنین کودکی برای درمان آن اقدامات لازم انجام شود. در معاینه وقتی از روبرو به زانو‌ها نگاه می‌کنیم زانو به شکل پرانتز ( ) است.
علل ایجاد زانوی پرانتزی در اطفال
پای پرانتزی در اطفال علل مختلفی دارد. اغلب موارد ژنوواروم خوش خیم است و سیر پیشرونده ندارد ولی در برخی موارد به علت اختلال عملکرد شدید در صفحه رشد اطراف زانو انحراف شدید اندام و درد زانو ایجاد می‌شود. افتراق علل خوش خیم زانوی پرانتزی از موارد پیشرونده نیاز به بررسی و معاینه دقیق دارد.
1: ژنوواروم فیزیولوژیک
شایع‌ترین نوع زانوی پرانتزی است. در این نوع، اختلال صفحه رشد زانو وجود ندارد. در واقع نقشه ژنتیک فرد به گونه‌ای است که زانو به تدریج طی رشد حالت پرانتزی پیدا می‌کند. این نوع در اکثر موارد پیشرونده نیست و بی‌علامت باقی می‌ماند. میزان انحراف در این نوع اغلب کمتر از ۱۰ درجه است. البته در برخی موارد پس از پایان رشد اسکلتی درد و ناپایداری زانو ایجاد می‌شود که نیاز به عمل جراحی اصلاح زانوی پرانتزی دارد.
یکی از مواردی که باعث نگرانی والدین می‌شود زانوی پرانتزی در اطفال کمتر از دو سال است. بسیاری از این موارد خود به خود تا ۴ سالگی برطرف می‌شود و جای نگرانی ندارد. البته در موارد شدید و بخصوص یک طرفه باید بررسی های لازم توسط متخصص ارتوپدی انجام شود.
2: ژنوواروم ناشی از کمبود ویتامین D
نرمی استخوان یا راشیتیسم یکی از علل قابل پیشگیری پای پرانتزی است. کمبود کلسیم و ویتامین دی باعث اختلال در صفحه رشد زانو و سایر مفاصل می‌شود. سطح ویتامین دی در مواد غذایی ناچیز است. بنابراین کنترل سطح ویتامین دی به صورت دوره‌ای لازم است. در صورت کمبود، مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین دی در اطفال ضروری است.
3: ژنوواروم پیشرونده یا بیماری بلانت
در این نوع به علت نقص شدید در صفحه رشد زانو در سنین پایین (۱ تا ۴ سال) انحراف پیشرونده زانو ایجاد می‌شود. تشخیص این نوع مستلزم معاینه دقیق و تصویر برداری از زانو است. اصلاح در موارد خفیف‌تر با استفاده از زانو بند انجام می‌شود ولی در موارد شدیدتر باید عمل جراحی اصلاحی در سنین ۳ تا ۴ سالگی انجام شود.
4: ژنوواروم ناشی از شکستگی‌های اطراف مفصل زانو
گاهی در اثر شکستگی‌های اطراف مفصل زانو اختلال صفحه رشد زانو ایجاد می‌شود. شکستگی‌های داخل صفحه رشد ممکن است در ابتدا بدون جا به جایی باشد و در تصویربرداری از زانو مشخص نباشد. این شکستگی‌ها ممکن است به صورت تاخیری و بعد از ماه‌ها باعث ایجاد انحراف زانو شود. درمان این موارد کمی مشکل است و باید تحت نظر متخصص ارتوپدی و فوق تخصص ارتوپدی اطفال صورت گیرد.
درمان زانوی پرانتزی در اطفال
درمان زانوی پرانتزی در اطفال بر اساس علت به وجود آورنده آن انجام می‌شود. در صورت وجود پای پرانتزی در کودک بالای ۲ سال، حتما به پزشک متخصص ارتوپد مراجعه کنید. در اکثر موارد زانوی پرانتزی فیزیولوژیک است و نیاز به درمان ندارد. در مواردی که زانوی پرانتزی به همراه درد و ناپایداری زانو باشد، پس از بسته شدن صفحه رشد زانو (سنین ۱۶ تا ۱۸سالگی) جراحی اصلاحی قابل انجام است. در عمل جراحی اصلاحی، یک برش کنترل شده در استخوان انجام می‌شود و پس از اصلاح انحراف محل برش استخوان با پیچ و پلاک فیکس می‌شود.
در مواردی که آسیب صفحه رشد در زمینه عفونت یا شکستگی اطراف زانو به وجود آمده باشد، ممکن است در سنین پایین‌تر نیاز به جراحی وجود داشته باشد. استفاده از بریس یا زانو بندهای بلند و کفش‌های طبی درگذشته برای درمان زانوی پرانتزی استفاده می‌شد. ولی مطالعات علمی جدید نشان داده است که تجویز آنها بی‌تاثیر است. تجویز بریس فقط در مراحل ابتدایی بیماری بلانت موثر است و نباید در موارد دیگر استفاده شود. استفاده بی مورد از کفش‌های طبی و زانو بندهای سنگین باعث اضطراب و کاهش اعتماد به نفس کودکان می‌شود.
این مقاله بر اساس تجربیات و مطالعات دکتر شاهین میرکریمی (متخصص ارتوپدی و فوق تخصص جراحی زانو در گرگان) نگاشته شده است. در صورت نیاز سوالات خود را در زمینه ارتوپدی و جراحی زانو در قسمت پرسش و پاسخ وب سایت مطرح کنید.
