درمان آسیب رباط صلیبی زانو (ACL)
رباط صلیبی قدامی یا ACL یکی از مهمترین اجزای پایدار کننده مفصل زانو است. پایداری مفصل زانو توسط دو رباط صلیبی قدامی (ACL) خلفی (PCL) و دو رباط جانبی تامین میشود. رباط صلیبی قدامی در داخل مفصل زانو قرار دارد. طول آن در حدود 3 سانتیمتر و قطر آن تقریبا 1 سانتیمتر است. رباط صلیبی در واقع قسمت انتهای استخوان ران را به قسمت بالایی درشت نی متصل میکند. نقش اصلی رباط صلیبی جلوگیری از جا به جایی زانو به جلو و چرخش به داخل است. در صورت پارگی کامل این رباط، ناپایداری مفصل زانو و احساس خالی کردن زانو در فرد مصدوم به وجود میآید.
انواع آسیب رباط صلیبی ACL و علایم آن
آسیب رباط صلیبی درجات مختلفی دارد و بر اساس شدت آسیب به سه درجه تقسیم میشود:
- آسیب درجه یک:
در این موارد پارگی رخ نمیدهد و الیاف رباط دچار کشیدگی میشود. علائم بالینی در این افراد شامل درد و تورم خفیف است و اغلب طی دو تا سه هفته برطرف میشود. مصرف داروی ضد التهاب و کمپرس یخ و اجتناب از فعالیت ورزشی باعث بهبودی کامل میشود.
- آسیب درجه دو:
در برخی موارد به دنبال ضربه یا پیچش ناگهانی در زانو، پارگی ناکامل در رباط صلیبی ایجاد میشود. در این موارد ممکن است در وضعیتهای خاص حین ورزش، زانو دچار ناپایداری شود. تشخیص و درمان در
این نوع آسیب نیازمند معاینه دقیق و انجام MRI زانو است.
- آسیب درجه سوم:
در این نوع، پارگی کامل رباط صلیبی اتفاق میافتد. به دنبال ضربه درد و تورم ناگهانی در زانو ایجاد میشود و مصدوم قادر به ادامه فعالیت ورزشی نیست. گاهی در حین پاره شدن رباط، صدای بلند POP از زانو شنیده میشود. درد تورم طی چند هفته کاهش مییابد و بتدریج حالت خالی کردن و ناپایداری زانو رخ میدهد. البته در افراد ورزشکار و عضلانی، احساس ناپایداری و خالی کردن زانو فقط در حین فعالیت ورزشی رخ میدهد و درفعالیتهای روزمره مشکلی ندارند. پارگی کامل رباط صلیبی در افراد جوان نیاز به جراحی دارد.
تشخیص پارگی رباط صلیبی
پس از آسیب زانو ،مراجعه به متخصص ارتوپدی برای انجام معاینات تخصصی ضروری است. انجام MRI زانو، برای تعیین میزان پارگی و آسیبهای همراه بسیار کمک کننده است. البته در برخی موارد در mri پارگی کامل یا ناکامل رباط صلیبی ، گزارش میشود ولی در معاینه زانو، ناپایداری وجود ندارد. این موارد ناشی از تکنیک نامناسب تصویربرداری و خطا در تفسیر mri است. بنابراین صرفا بر اساس گزارش mri نباید قضاوت بالینی انجام داد. در بسیاری از موارد پارگی، acl پارگی رباط های جانبی یا منیسک نیز وجود دارد که تشخیص این آسیبها قبل از اجرای پروتکل درمانی، حیاتی است.
درمان غیر جراحی آسیب رباط صلیبی ACL
در آسیب های درجه یک و کشیدگی رباط صلیبی و آسیبهای درجه دو و پارگی های ناکامل و بی علامت نیازی به درمان جراحی وجود ندارد. استفاده از کمپرس یخ و بیحرکتی کوتاه مدت در زانو بند و تقویت عضلات اندام تحتانی باعث بهبودی در اکثر بیماران میشود. در برخی از افراد، پارگی کامل رباط صلیبی باعث ناپایداری زانو نمیشود. در این گونه موارد ممکن است در معاینه ناپایداری وجود داشته باشد ولی در زندگی روزمره و ورزش سبک، احساس ناپایداری و خالی کردن زانو رخ ندهد. پارگی ACL در افراد مسن نیاز به درمان جراحی ندارد و کاهش وزن و تقویت عضلات زانو باعث بهبودی نسبی میشود.
درمان جراحی رباط صلیبی ACL
چه افرادی نیاز به درمان جراحی دارند؟
پارگی کامل رباط صلیبی در افراد جوان و علامت دار نیازمند درمان جراحی است. عدم درمان این موارد باعث ناپایداری مزمن و کاهش سطح فعالیت فرد شده و در درازمدت باعث ایجاد آرتروز زودرس زانو میشود. یکی از عوارض عدم درمان به موقع در پارگی ACL، ایجاد آسیب غضروفی و پارگی منیسک است. بهترین زمان جراحی، 3 ماه اول پس از آسیب است. در مورد پارگی های ناکامل در ورزشکاران حرفهای اغلب نیاز به جراحی وجود دارد ولی در افراد عادی که در فعالیت های روزمره و ورزش سبک احساس ناپایداری زانو ندارند نیاز به جراحی وجود ندارد.
تکنیک جراحی ACL
در حال حاضر بهترین روش جراحی ACL ، بازسازی رباط با روش آرتروسکوپی زانو است. در این روش از طرق چند سوراخ کوچک و با استفاده از یک دوربین و ابزار ظریف بقایای رباط صلیبی برداشته میشود. سپس دو تونل در استخوان ران و درشت نی ایجاد میشود. پس از آن بافت تاندونی بافته شده، جایگزین رباط پاره شده میشود. اتصال رباط به استخوان با استفاده از پیچ های قابل جذب انجام میشود.
محل برداشتن بافت تاندونی معمولا از عضلات هامسترینگ در پشت زانو است. در صورت نیاز میتوان از تاندون کشککی و عضله چهار سر ران نیز استفاده کرد. یک راه دیگر برای بافت تاندونی مورد نیاز، استفاده از آلوگرافت است. آلوگرافت در واقع بافت تاندونی منجمد است که از بانک پیوند اعضا تهیه میشود. پس از جاگذاری بافت تاندونی در محل رباط صلیبی در زانو، بتدریج بافت تاندونی به رباط تبدیل میشود. در صورت وجود پارگی منیسک و ضایعات غضروفی، ترمیم همزمان با روش آرتروسکوپی قابل انجام است.
بازتوانی پس از جراحی ACL
اجرای دقیق پروتکل بازتوانی توسط بیمار و هماهنگی بین جراح و فیزیوتراپ اهمیت فراوانی دارد. پس از جراحی در اکثر بیماران نیاز به زانو بند یا بی حرکتی در گچ وجود ندارد. راه رفتن در روز پس از عمل با استفاده از عصا قابل انجام است. انجام حرکات کششی و تقویت عضلات باید بلافاصله پس از جراحی آغاز شود. بازگشت زود هنگام به فعالیت ورزشی و انجام تمرینات بازتوانی سنگین و زود هنگام باعث افزایش طول گرافت تاندونی و پارگی مجدد رباط میشود. بازگشت به ورزش در ورزشکاران حرفهای حدودا 6 ماه و در افراد عادی 9 تا 12 ماه زمان میبرد. البته بازگشت به فعالیت های ورزشی، باید حتما با اجازه جراح باشد.
عوارض جراحی رباط صلیبی ACL
- عفونت
خطر ایجاد عفونت زانو پس از عمل جراحی آرتروسکوپی زانو بسیار کم است. در صورت تشخیص به موقع، با شستشوی مفصل و تجویز آنتی بیوتیک، بهبودی کامل حاصل میشود.
- خونریزی داخل مفصلی
عارضه نسبتا شایعی است. بی حرکتی زانو، کمپرس یخ و تجویز داروی ضد التهاب باعث بهبودی کامل میشود.
- شل شدن گرافت تاندونی
این عارضه در حدود 1 تا 3 درصد پس از جراحی ACL رخ میدهد. در این موارد گرافت تاندونی به رباط تبدیل نمیشود و بتدریج ناپایداری زانو ایجاد میشود. در این بیماران نیاز به جراحی مجدد با استفاده از گرافت تاندونی _استخوانی کشکک وجود دارد.
4. محدودیت حرکتی زانو
این عارضه اغلب به علت بازتوانی نامناسب رخ میدهد. گاهی هم بعلت تکنیک جراحی وعدم جاگذاری گرافت تاندونی در محل مناسب اتفاق میافتد. در این موارد جراحی مجدد با تکنیک صحیح باعث برطرف شدن محدودیت حرکتی زانو میشود.
این مقاله بر اساس تجربیات دکتر شاهین میرکریمی (متخصص ارتوپدی و فوق تخصص جراحی زانو در گرگان) نگاشته شده است. در صورت نیاز می توانید سوالات خود را در قسمت پرسش و پاسخ وب سایت مطرح کنید.