ترومبوز سیاهرگ های عمقی اندام
لخته شدن خون در عروق عمقی ساق و ران DVT یکی از شایعترین عوارض عملهای جراحی ارتوپدی بر روی اندام تحتانی است. این عارضه میتواند در هر نقطه سیستم وریدی بدن ایجاد شود ولی در اندام تحتانی شایعتر است. در صورت عدم تشخیص به مواقع، احتمال حرکت لخته و انسداد عروق ریه و قلب وجود دارد. به این وضعیت ترومبوآمبولی گفته میشود که بسیار خطرناک است.
نشانههای بالینی DVT
در حدود نیمی از مبتلایان به ترومبوز وریدی، هیچ علامتی وجود ندارد. شایعترین علامتهای ترومبوز وریدی عبارتند از:
1. تورم مچ پا و ساق
2. درد اندام به صورت گرفتگی ساق
3. درد شدید در ناحیه مچ پا
4. احساس گرمی در پوست ساق
5. تغییر رنگ پوست روی ناحیه به صورت رنگ پریدگی، قرمزی
در برخی از موارد به دنبال ترومبوز، جدا شدن لخته و گیر افتادگی آن در عروق ریه و قلب رخ میدهد. به این وضعیت آمبولی گفته میشود که بسیار خطرناک است و بعضی اوقات کشنده است.
عوامل خطر ایجاد DVT
1. آسیبهای اندام تحتانی: در تروماهای شدید اندام تحتانی مثل شکستگی یا کوفتگی شدید عضلات، آسیب جدارعروق وریدی باعث افزایش احتمال ایجاد لخته میشود.
2. جراحی: آسیب عروق اندام در حین عمل جراحی ارتوپدی باعث افزایش احتمال ابتلا به ترومبوز میشود. از طرفی بی حرکتی نسبی پس از جراحی باعث افزایش احتمال ترومبوز عروقی میشود.
3. کاهش تحرک: نشستن و عدم تحرک به مدت طولانی باعث کاهش سرعت جریان خون در وریدهای اندام و افزایش احتمال بروز ترومبوز میشود.
4. بیماریهای سیستمیک مثل دیابت یا بیماران مبتلا به سرطان و داروهای شیمی درمانی، نارسایی قلبی
5. مصرف سیگار و مواد مخدر
6. مصرف قرص های ضد بارداری
تشخیص
در صورت بروز درد و تورم مچ پا و ساق بویژه پس از اعمال جراحی و بی حرکتی طولانی، متخصص ارتوپدی معالج برای تشخیص دقیق ترومبوز درخواست سونوگرافی وریدی میکند. در سونوگرافی رنگی در تشخیص ترومبوزهای ساق و ران دقت بالایی دارد.
پیشگیری و درمان
به محض تشخیص ترومبوز، درمان با داروهای ضد تجمع لخته مثل هپارین وریدی آغاز میشود. اغلب بیماران به مدت یک هفته بستری میشوند. پس از ترخیص داروی خوراکی ضد لخته مثل وارفارین به مدت 6 ماه ادامه مییابد.
استفاده از جوراب های ضد ترومبوز و راه اندازی زودرس بیمار پس از جراحی، ریسک ایجاد ترومبوز را کاهش میدهد. کاهش وزن ، کنترل فشار خون و ترک سیگار باعث کاهش خطر بروز ترومبوز وریدی میشود. تمرینات ساده مثل ANKLE PUMP باعث انقباض عضلات ساق شده و ریسک ترومبوز را کم میکند. بالا نگه داشتن اندام تحتانی در حالت خوابیده و پرهیز از نشستن طولانی مدت نیز بسیار کمک کننده است.
شکل 1 تمرینات مفید برای پیش گیری از Dvt
نشستن طولانی مدت در خودرو یا هواپیما مخصوصا بیش از 8 ساعت ، احتمال بروز ترومبوز وریدی را افزایش میدهد. انقباض عضلات ساق و مچ پا در حالت نشسته و پیاده شدن از خودرو یا راه رفتن در هواپیما هر یک ساعت، برای پیشگیری از ایجاد ترومبوز ضروری است.
رژیم غذایی سرشار از فیبر شامل میوه و سبزیجات تازه و کاهش مصرف چربی و نمک باعث کاهش خطر ترومبوز میشود.