مراقبت های لازم پس از جراحی تعویض مفصل زانو
در عمل جراحی تعویض مفصل زانو سطوح تخریب شده غضروفی برداشته شده و با پروتز زانو جایگزین میشود. راه اندازی با واکر در روز اول پس از جراحی انجام میشود. وزن گذاری بر روی اندام جراحی شده مجاز است و عارضهای ایجاد نمیکند. بهتر است حداقل به ازای هر یک ساعت ۳ تا ۵ دقیقه راه رفتن با کمک واکر انجام شود. پس از دو تا سه هفته واکر کنار گذاشته میشود و راه رفتن با استفاده از یک عصا انجام میشود. راه رفتن باعث تقویت عضلات اندام تحتانی و کاهش درد شده و خطر لخته شدن خون در عروق را کاهش میدهد.
پانسمان محل جراحی در صورت خونی شدن باید تعویض شود. در غیر این صورت تا زمان ویزیت اول پس از جراحی ( ۷ روز) نیاز به تعویض پانسمان وجود ندارد. خونریزی از محل جراحی پس از یک هفته غیر عادی تلقی میشود و باید به جراح اطلاع داده شود. یکی از عواملی که باعث خونریزی از محل جراحی میشود، مصرف داروهای ضد انعقاد است. این داروها برای جلوگیری از لخته شدن خون در عروق اندام تحتانی به مدت ۱۴ روز به صورت آمپول زیر جلدی تجویز میشود. مصرف این داروها گاهی باعث ایجاد کبودی وسیع در ناحیه ران و ساق می شود. این عارضه خطرناک نیست و با قطع دارو برطرف میشود.
کنترل درد پس از جراحی بسیار مهم است. مصرف مسکن طبق نظر جراح باید تا ۳ ماه پس از جراحی ادامه یابد. حمایتهای روانی و عاطفی همسر و فرزندان بیمار در کاهش درد و بهبودی پس از جراحی بسیار موثر است. دردهای تیر کشنده از ناحیه ران تا پایین ساق و کف پا و احساس سردی یا گزگز در حین استراحت در چند هفته اول پس از جراحی بسیار شایع است و به تدریج از بین میرود.
قرمزی در اطراف محل جراحی و تورم خفیف در ۲ تا ۳ هفته اول شایع است و به تدریج برطرف میشود. تورم شدید دردهای شدید حین استراحت و ترشح زیاد از زخم پس از یک هفته ممکن است نشانه عفونت باشد و باید به سرعت توسط جراح معالج بررسی شود. خطر ایجاد عفونت در مبتلایان به دیابت بیشتر است. کنترل دقیق قند خون و رعایت رژیم غذایی در این افراد ضروری است.
عفونت پس از جراحی ممکن است سالها پس از عمل جراحی تعویض مفصل زانو رخ دهد. شایعترین منشاء ایجاد عفونت دیررس مفصل زانو، عفونت ادراری است. در صورت بروز سوزش، تکرر ادرار و شب ادراری باید بلافاصله درمان عفونت ادراری آغاز شود. عفونتهای دهان و دندان و عفونت سیستم گوارشی و عفونت زنانگی نیز باید به موقع درمان شود.
قبل از انجام اعمال دندانپزشکی، جراحی بر روی سیستم گوارشی، جراحی پروستات و مجاری ادراری حتما با جراح معالج مشورت کنید.
نرمشهای مفید پس از جراحی تعویض مفصل زانو
انجام نرمشهای ساده و حرکات کششی باید بلافاصله پس از عمل جراحی تعویض مفصل زانو انجام شود.
تمرینات هفته اول و دوم:
۱. Ankle pump
طبق شکل، عضلات ساق و ران را با بالا آوردن مچ پا (نگه داشتن آن به مدت ۳ ثانیه) منقبض کنید. این تمرین را در هر ساعت ۱۵ مرتبه انجام دهید.
۲.تمرینات کششی برای صاف کردن زانو
در حالی که زانو صاف است یک بالشتک زیر پاشنه و انتهای ساق قرار دهید. طبق شکل زانو را صاف کنید. سعی کنید کشش را به مدت ۵ تا ۱۰ ثانیه حفظ کنید. این تمرین را در ۵ ست ۱۰ تایی در روز انجام دهید.
۳. تمرین خم و صاف کردن زانو
خم کردن زانو باید در هفته اول تا ۴۵ درجه و تا پایان هفته دوم به ۹۰ درجه برسد. بر روی صندلی بنشینید پای سالم را در پشت پای جراحی شده قرار دهید و به کمک پای سالم، زانو را خم و صاف کنید .این حرکت را به آهستگی انجام دهید (۴ ست ده تایی در روز).
۴.خم کردن زانو در حالت نشسته روی صندلی
در حالت نشسته بر روی صندلی، کف پای خود را بر روی یک پارچه قرار دهید و سعی کنید آن را به عقب و جلو حرکت دهید. این حرکت را به آرامی (۸ ست ۱۰ تایی در روز) انجام دهید.
هدف اصلی در دو هفته اول پس از جراحی تعویض مفصل زانو، ابتدا صاف کردن کامل و سپس خم کردن زانو تا زاویه ۶۰ تا ۹۰ درجه است. در صورت ایجاد درد زیاد و احساس فشار روی محل برش جراحی تعداد دفعات و میزان خم شدن زانو را کاهش دهید. در صورت مشاهده خونریزی و لکه بینی از محل پانسمان جراحی با جراح معالج مشورت کنید.
تمرینات هفته سوم تا ششم
۵. تقویت ایزومتریک عضله چهار سر ران
دراز بکشید و در حالی که زانو کاملا صاف است اندام تحتانی را به آرامی از سطح زمین بلند کنید و به مدت ۳ ثانیه نگه دارید. این تمرین را در ۵ ست ۶ تایی در روز انجام دهید.
۶. تقویت عضله بغل ران
به پهلو دراز بکشید و اندام تحتانی را طبق شکل به مدت ۳ ثانیه نگه دارید. این تمرین را در ۳ ست ۷ تایی در روز انجام دهید.
۷.تقویت عضله خم کننده ران
این تمرین را در حالت نشسته روی صندلی طبق شکل انجام دهید (۳ ست ۱۰ تایی).
۸. تقویت عضلات ساق
در حالت ایستاده با استفاده از یک صندلی تمرین را طبق شکل انجام دهید (۳ ست ۱۰ تایی در روز).
۹. خم کردن زانو
پس از جوش خوردن محل برش جراحی زانو (پس از ۳ هفته)، باید تلاش برای خم کردن کامل مفصل زانو انجام شود. خم کردن زانو با استفاده از حوله در حالت نشسته بسیار مفید است. این تمرین را در ۴ ست ۱۰ تایی انجام دهید. پس از رسیدن به نقطه حداکثر خمش، زانو را به مدت ۵ ثانیه را در وضعیت خم نگه دارید.
این مقاله جهت آموزش به بیماران دکتر شاهین میرکریمی (متخصص ارتوپدی و فوق تخصص جراحی زانو در گرگان) نگاشته شده است. در صورت نیاز سوالات مربوط به جراحی تعویض مفصل را در قسمت پرسش و پاسخ وب سایت مطرح کنید.