بیماری ازگود اشلاتر چیست؟
زانو درد در کودکان و نوجوانان بسیار شایع است. یکی از بیماریهایی که باعث درد قسمت جلوی زانو میشود، بیماری ازگود اشلاتر است. در این بیماری، التهاب محل اتصال تاندون کشککی به استخوان درشت نی ساق وجود دارد که معمولا بصورت یک برجستگی دردناک در زیر زانو نمایان میشود. ازگود اشلاتر اغلب طی جهش رشد درنوجوانان اتفاق میافتد. در سنین بین 10 تا 14 سالگی بعلت رشد سریع اسکلت بدن، بافت استخوان، عضلات و تاندونها به صورت مداوم در حال تغییر هستند. ورزشهای جهشی و دویدن باعث افزایش فشار در محل اتصال تاندون کشککی شده و فرد را مستعد این بیماری میکند هرچند این بیماری در افرادی که فعالیت فیزیکی کمتری دارند هم دیده میشود.
علت ایجاد بیماری ازگوداشلاتر چیست؟
در استخوان کودکان و نوجوانان قسمتهای نرمتر و غضروفی به نام صفحه رشد وجود دارد. صفحه رشد معمولا نزدیک به انتهای استخوانهای بلند ساق و ران قرار دارد و مسئول رشد طولی استخوان است. تاندون کشککی به برجستگی استخوانی کوچکی در زیر زانو و در نزدیکی صفحه رشد متصل میشود. انقباض مکررعضله چهار سر ران بخصوص در حین فعالیتهای ورزشی باعث ایجاد کشش بر روی تاندون کشککی میشود. این کشش بتدریج باعث ایجاد برجستگی در محل اتصال تاندون کشککی به استخوان ساق و التهاب صفحه رشد میشود. فعالیت ورزشی شدید بخصوص ورزشهای جهشی مثل والیبال و بسکتبال، ورزشهای رزمی، ژیمناستیک و فوتبال از عوامل اصلی ایجاد این بیماری هستند. این بیماری در پسران در سنین بین 12 تا 15 سال شایعتر است. هرچند در دختران ورزشکار در سنین 8 تا 12 سالگی نیز دیده میشود. خشکی و کاهش انعطافپذیری عضلات چهار سر در جلوی ران و هامسترینگ در پشت ران به عنوان یک عامل زمینه ساز در نظرگرفته میشود.
علامت های بالینی
شایعترین علامت این بیماری درد در زیر زانو است. درد با فعالیتهای جهشی، دویدن و خم و راست شدن مکرر زانو تشدید میشود. درد ممکن است در هر دو زانو ایجاد شود ولی معمولا در یک سمت بیشتر است. درد و حساسیت در لمس بر روی برجستگی استخوانی زیر زانو بسیار شایع است. درد اغلب با استراحت بهتر میشود. زمان بهبود درد پس از ورزش از چند دقیقه تا چند ساعت متغیر است. سفتی و اسپاسم عضلات هامسترینگ در پشت زانو و خشکی عضلات چهار سر ران در جلوی ران در اکثر بیماران وجود دارد.
درمان
این بیماری اغلب خود به خود با بسته شدن صفحه رشد زیر زانو بهبود مییابد. البته فرآیند بهبودی ممکن است تا دو سال طول بکشد. کاهش فعالیت و اجتناب از انجام ورزش در طی دوره های درد بسیار موثر است. استفاده از کیسه یخ در جلوی زانو( به مدت 5 دقیقه در هر نیم ساعت 3 تا 5 بار در روز ) پس از ورزش و در حین دورههای درد، نقش موثری در کاهش درد و التهاب زانو دارد. در صورت درد شدید، داروهای ضد التهاب به صورت پماد موضعی و یا خوراکی تجویز میشود. در گذشته، بی حرکتی در گچ بلند پا به مدت 3 تا 4 هفته به عنوان درمان استاندارد شناخته میشد ولی در حال حاضر بیحرکتی در گچ توصیه نمیشود. کاهش فعالیت ورزشی و انجام حرکات کششی و تقویتی بر روی عضلات اندام تحتانی در بیشتر موارد باعث بهبودی میشود. استفاده از زانو بندهای مخصوص ((patellar band حین ورزش در کاهش فشار بر روی صفحه رشد موثر است. در بیش از 90 درصد موارد، با بسته شدن صفحه رشد زیر زانو، بین 15 تا 17 سالگی، بهبودی کامل ایجاد میشود. درد در جلوی زانو در حدود 10 درصد از بیماران پس از بلوغ اسکلتی باقی میماند که در موارد مقاوم، جراحی جهت برداشتن توده استخوانی انجام میشود. گاهی برجستگی بزرگ در زیر زانو در محل اتصال تاندون کشککی باقی میماند که در صورت بیعلامت بودن نیاز به درمان ندارد.
پروتکل درمانی پیشنهادی
حدااقل به مدت 3 ماه از انجام ورزش های پرفشار مثل فوتبال، والیبال و ورزشهای رزمی اجتناب کنید. بازگشت به ورزش ممکن است در برخی از افراد نیاز به یکسال زمان داشته باشد. از فعالیتهایی که باعث تشدید درد می شوند مثل بالا و پایین رفتن از پلهها وزانو زدن روی زمین اجتناب کنید.
در یک ماه اول باید برای جلوگیری از ضعف عضلات 4 سر ران و حفظ انعطاف پذیری مفصل زانو، تمرینات کششی و سبک انجام شود. برای نمونه تمرینات زیر را به صورت منظم و روزانه انجام دهید.
۱. کشش روی عضلات هامسترینگ (پشت ران)
با استفاده از یک کش ورزشی در حالت دراز کشیده روی زمین طبق شکل زیر، تمرین را انجام دهید. وضعیت کشش را در حدود 10 ثانیه حفظ کنید و پس از چند ثانیه استراحت، دوباره تکرار کنید. این تمرین را دو بار در روز، در ستهای 10 تایی انجام دهید.
کشش روی عضلات هامسترینگ را میتوانید به صورت ایستاده و با استفاده از یک صندلی انجام دهید.
۲. کشش روی عضله چهار سر ران
در حالت ایستاده زانو را طبق شکل خم کنید و با کمک دست، کشش انجام دهید. کشش را به مدت 5 تا 10 ثانیه نگه دارید. این تمرین را در 2 ست ده تایی در روز انجام دهید.
۳. تقویت عضله چهار سر ران
در حالت دراز کش یک رول حوله را در زیر زانو قرار دهید و سعی کنید زانو را در حالت صاف نگه دارید، انقباض عضله را به مدت 3 تا 5 ثانیه نگه دارید سپس چند ثانیه استراحت کنید و مجددا تمرین را تکرار کنید. 3 ست 10 تایی از این تمرین را در طول روز انجام دهید.
پس از پایان یک ماه با کاهش درد میتوان تمرینات متنوعتری را به برنامه بازتوانی اضافه کرد. هدف از این تمرینات، تقویت عضلات اندام تحتانی و بازگشت تدریجی به فعالیت های ورزشی سبک است.
۴. تمرین اسکات
حرکت اسکات یک تمرین مفید برای تقویت عضله چهار سر ران است. البته در مبتلایان به زانو درد زاویه خم شدن زانو نباید بیش از 45 درجه باشد. این تمرین را طبق شکل در 2 ست 10 تایی در روز انجام دهید. پس از یک دوره آماده سازی و کاهش درد می توانید این تمرین را با وزنه سبک انجام دهید.
۵. تقویت عضله بغل ران
در حالت دراز کشیده به پهلو اندام تحتانی را در حالی که زانو صاف است به یک طرف بلند کنید و به مدت 3 تا 5 ثانیه نگه دارید. سپس استراحت کنید و تمرین فوق را دوباره تکرار کنید. این تمرین را در یک ست 10 تایی در روز انجام دهید.
۶. تمرینات تعادلی
انجام تمرینات تعادلی به صورت منظم باعث هماهنگ شدن مغز و عضلات اندام میشود و در پیشگیری از ایجاد زانو درد در ورزش بسیار موثر است. این تمرینات باید در مرحله آخر بازتوانی و در پایان ماه دوم انجام شود. چند نمونه از تمرینات تعادلی با شکل در زیر نمایش داده شده است.
پس از انجام تمرینات در صورت درد بهتر است از کمپرس یخ بر روی محل درد استفاده کنید (به مدت 5 دقیقه). در صورت بروز درد شدید در حین انجام تمرینات ورزشی، تمرین را قطع کنید. بیماری ازگود اشلاتر یکی از شایعترین اختلالات ارتوپدی در نوجوانان است که با تشخیص و درمان به موقع، به راحتی قابل درمان است.