شانه منجمد چیست؟
بیماری شانه منجمد (frozen shoulder) یکی از علل شایع درد شانه در بزرگسالان است. در این بیماری بتدریج، درد و محدودیت حرکتی پیشرونده مفصل شانه ایجاد میشود. شانه منجمد در سنین 40 تا 60 سال بیشتر دیده میشود و در زنان شایعتر است.
مفصل شانه یک مفصل گوی و کاسهای است که از سر استخوان بازو و حفره گلنویید در استخوان کتف تشکیل شده است. مفصل شانه توسط کپسول مفصلی و عضلات چرخاننده شانه احاطه شده است. در بیماری شانه منجمد، کپسول مفصلی ضخیم میشود و چسبندگیهای داخل مفصلی به وجود میآید. نشانه اصلی این بیماری درد شدید و پیشرونده است که بتدریج باعث کاهش دامنه حرکتی شانه میشود.
مراحل بیماری شانه منجمد
این بیماری سه فازدارد:
در مرحله اول درد شانه افزایش مییابد و به علت درد، دامنه حرکتی شانه بتدریج کاهش مییابد. این فاز در حدود 6 تا 9 ماه طول میکشد.
در فاز دوم بیماری، درد کاهش میٰیابد ولی به علت ایجاد چسبندگی های داخل مفصلی و خشکی مفصل شانه، انجام فعالیت های روزمره مشکل میشود. این مرحله 4 تا 6 ماه طول میکشد.
در فاز سوم بیماری، بهبودی نسبی رخ میدهد و دامنه حرکتی شانه و قدرت عضلات به تدریج به حالت طبیعی برمیگردد. البته ممکن است درجاتی از محدودیت بطور دائمی باقی بماند. این مرحله 6 ماه تا دو سال طول میکشد.
علل بیماری شانه منجمد
تا کنون علت دقیقی برای ایجاد این بیماری شناخته نشده است. با این حال این اختلال در بیماران دیابتی بسیار شایع است. علت اینکه چرا این مشکل درمبتلایان به دیابت شیوع بیشتری دارد مشخص نیست. شانه منجمد در دیابتی ها سیر پیشروندهتری دارد و بهبودی کامل اغلب زمان بر است. شانه منجمد در مبتلایان به کم کاری تیرویید و بیماریهای قلبی و پارکینسون نیز شیوع بالایی دارد. گاهی هم به دنبال شکستگی های اندام فوقانی و بی حرکتی، شانه منجمد به صورت ثانویه ایجاد میشود.
تشخیص
علامت اصلی بیماری شانه منجمد درد است. درد در مرحله ابتدایی بیماری ممکن است شدید باشد و بخصوص در شب میتواند مانع خواب شود. علامت بعدی محدودیت حرکتی شانه است .بالا آوردن دست از جلو و چرخش به پشت از اولین حرکاتی هستند که محدود می شوند. تصاویر mriدر تشخیص پارگیهای عضله چرخاننده شانه و سایر ناهنجاریهای داخل مفصل شانه بسیار کمک کننده است.
درمان غیر جراحی
شانه منجمد اغلب خودبخود بهبود مییابد. سیر بهبودی این بیماری گاهی تا 3 سال طول میکشد. هدف درمان، در ابتدا کاهش درد است و پس از آن بهبود دامنه حرکتی و افزایش قدرت عضلات اطراف شانه.
مصرف مسکنهای ضد التهابی به کاهش درد کمک میکند. در صورت درد شدید، تزریق داخل مفصلی داروهای ضد التهابی در کاهش درد مفید است. انجام فیزیوتراپی تحت نظر فیزیوتراپ و انجام نرمشهای مخصوص در منزل جهت بهبود دامنه حرکتی شانه نقش مهمی در درمان این بیماری دارد. چند نمونه از حرکات کششی ساده در زیر نمایش داده شده است. استفاده از حوله گرم بر روی شانه قبل از آغاز تمرینات، کمک کننده است.
تمرین اول
در حالت درازکش با استفاده ار دست سالم طبق شکل زیر، شانه و بازو را بلند کنید تا حدی که کشش را حس کنید. به مدت 15 ثانیه کشش را نگه دارید و پس از چند ثانیه استراحت، دوباره این حرکت را تکرار کنید. این تمرین را در 3 ست 15 تایی در روز انجام دهید.
تمرین دوم
در حالت ایستاده طبق شکل زیر با استفاده از دست سالم، اندام مبتلا را به سمت مقابل کشش دهید و وضعیت کشش را 20 ثانیه نگه دارید. پس از چند ثانیه استراحت، دوباره این حرکت را تکرار کنید. این تمرین را در 3 ست 15 تایی در روز انجام دهید.
تمرین سوم
نام این تمرین finger walk است یعنی راه رفتن با دو انگشت! در حالی که کنار دیوار ایستادهاید با دو انگشت سعی کنید حالت راه رفتن را تقلید کنید و به آرامی دست را به سطح بالای شانه برسانید و دوباره پایین بیاورید. این تمرین را طبق شکل زیر به مدت 5 دقیقه در روز انجام دهید.
تمرین چهارم
طبق شکل حرکات چرخشی را یکبار در جهت عقربه های ساعت و سپس در خلاف جهت عقربههای ساعت انجام دهید .این تمرین را به مدت 5 دقیقه انجام دهید.
تمرین پنجم
در حالت ایستاده در نزدیک درب اتاق، با دست درگیر لبه درگاه را بگیرید. سپس طبق شکل زیر به آرامی به سمت مخالف بچرخید. پس از احساس کردن حداکثر کشش، وضعیت را به مدت 20 ثانیه حفظ کنید. این تمرین را 10مرتبه انجام دهید.
تمرین ششم
در حالت ایستاده با استفاده از یک حوله طبق شکل، سعی کنید با استفاده از دست سالم، اندام مبتلا را از پشت به بالا بکشید. وضعیت کشش را 10 ثانیه حفظ کنید. پس از چند ثانیه استراحت، دوباره این حرکت را تکرار کنید. این تمرین را در 3 ست 15 تایی در روز انجام دهید.
درمان جراحی
عدم بهبود دامنه حرکتی شانه پس از انجام فیزیوتراپی و خشکی پیشرونده مفصل پس از 3 تا 6 ماه از آغاز درمان، ممکن است نیاز به مداخله جراحی داشته باشد. آزادسازی چسبندگیها اغلب با روش بسته و با استفاده از دستگاه آرتروسکوپ انجام میشود. در این روش با استفاده از یک دوربین و ابزار ظریف از طریق چند سوراخ کوچک، آزادسازی چسبندگیها و برش کپسول مفصلی انجام میشود. البته گاهی هم نیاز به جراحی نیست و متخصص ارتوپدی در زیر بیهوشی با انجام مانورهای مخصوص، چسبندگیها را آزاد میکند. میزان موفقیت عمل جراحی با این روشها بسیار بالا است و اغلب بیماران بهبودی قابل ملاحظه پیدا میکنند.